مدیریت ریسک پدیده­ای نسبتاً پویا است که پیشرفت چشم­گیری از چند دهه اخیر در حوزه مالی و صنعت بانکداری به وجود آورده است. لکن در حوزه مالی اسلامی و همچنین بانکداری اسلامی علی­الخصوص در کشور ایران، تلاش چندانی برای مدیریت ریسک و مواجه با خطرات احتمالی که این فعالیت­ ها را تهدید می­ کند صورت نگرفته است. صکوک هم به عنوان نماینده ابزارهای مالی اسلامی، به‌صورت ذاتی نسبت به دیگر ابزارهای مالی از ریسک بیشتری برخوردار است. باید اذعان نمود گرچه ابزارهای مالی اسلامی در بازارهای مالی به سرعت در حال گسترش هستند؛ ولی در حوزه مدیریت و پوشش ریسک، هنوز به رشدی مشابه با رشد صنعت مالی اسلامی دست نیافته ­اند. لذا ضرورت توجه به طراحی پوشش ریسک این ابزارها در بازارهای مالی اسلامی بیش از پیش احساس می­شود. یکی از این ابزارهای مالی اسلامی صکوک مرابحه است که سهم قابل­ توجهی از کل را به خود اختصاص داده است که در صورت تنظیم سازوکار مناسب برای نقدشوندگی و مدیریت ریسک آن، می­تواند ابزار مناسبی برای تامین مالی دولت و سرمایه­گذاران و بنگاه­های اقتصادی باشد تا در کنار پذیرش عموم سرمایه­ گذاران خصوصاً افراد ریسک گریز و به دنبال آن رونق بازار سرمایه کشور، آسیب­ های اقتصادی و یا اجتماعی انتشار این اوراق را به حداقل رسانده شود. در این پژوهش سعی شده است تا با استفاده منابع کتابخان ه­ای ریسک­ های این ورقه شناسایی و مهم­تر ازآن راه­ های مدیریت آن در بازار سرمایه بیان گردد. این تحقیق به بررسی و اثبات این فرضیه می­ پردازد که پوشش ریسک اوراق­ مرابحه در بازار سرمایه امکان­پذیر بوده و خریداران این اوراق در بازار سرمایه با ریسک بسیار کمتری نسبت به اوراق با بازدهی انتظاری مواجه خواهند شد.

واژه‌های کلیدی: ریسک، مدیریت ریسک، مرابحه، اوراق مرابحه، ابزار مالی اسلامی

موافقت اصولی انتشار اولین صکوک اجاره مبتنی بر سهام در بازار سرمایه برای تامین مالی شرکت سرمایه گذاری تأمین اجتماعی(سهامی خاص) به مبلغ ده هزار میلیارد ریال صادر شد.

به گزارش شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه، غلامرضا ابوترابی با اعلام خبر فوق افزود: شرکت سرمایه گذاری تأمین اجتماعی(سهامی خاص) قصد دارد طی دو مرحله از طریق انتشار صکوک در بازار سرمایه مجموعاً 50 هزار میلیارد ریال تامین مالی نماید. قرار است در مرحله اول، ده هزار میلیارد ریال صکوک اجاره مبتنی بر سهام جهت تسویه مطالبات سازمان تأمین اجتماعی در بازار سرمایه منتشر شود که موافقت اصولی عرضه عمومی آن توسط سازمان بورس و اوراق بهادار صادر شده است. سهام مبنای انتشار این اوراق عبارتند از: ٧,٨٩٨,٨٩٤,١٥٥ سهم شرکت سرمایه گذاری نفت و گاز پتروشیمی تأمین اجتماعی(تاپیکو) با قیمت هر سهم ١,٢٦٦ ریال. شایان ذکر است که موافقت اصولی انتشار بخش دوم اوراق به مبلغ 40 هزار میلیارد ریال با سررسید ٣ ساله هنوز صادر نشده و موکول به تکمیل مدارک و مستندات دیگر شده است.

مدیرعامل شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه اظهار داشت: این اوراق 1 ساله و با نرخ اجاره بهای 20 درصد می باشد که این اجاره بها هر شش ماه یک بار توسط شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه به حساب دارندگان اوراق واریز می گردد. ناشر این اوراق شرکت واسط مالی مرداد یکم(با مسئولیت محدود) بوده و عرضه آن از طریق شرکت فرابورس ایران صورت خواهد گرفت.

ابوترابی در خصوص دیگر ارکان انتشار این اوراق توضیح داد: ضامن این اوراق، بانک رفاه کارگران بوده و تضامین بانی می تواند در ابتدای سال ١٣٩٧ با تضمین دولت طبق بند (ل) قانون بودجه تعویض گردد. شرکت تأمین سرمایه امین (سهامی خاص) نیز مسئولیت بازارگردانی و تعهد پذیره نویسی این اوراق را بر عهده دارد.

مدیر عامل شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه خبر داد: موافقت اصولی تامین مالی شرکت مهندسی و ساختمانی صبا نفت(سهامی خاص) به مبلغ 920 میلیارد ریال از طریق انتشار صکوک اجاره در بازار سرمایه صادر شد.

به گزارش شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه، غلامرضا ابوترابی افزود: سازمان بورس و اوراق بهادار، موافقت اصولی عرضه عمومی صکوک اجاره شرکت مهندسی و ساختمانی صبا نفت(سهامی خاص) را به ارزش 920 میلیارد ریال جهت تأمین مالی پروژه های ساختمانی در جریان ساخت خود صادر نمود.

وی اظهار داشت: این اوراق 4 ساله و با نرخ اجاره بهای 15 درصد می باشد که این اجاره بها هر سه ماه یک بار توسط شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه به حساب دارندگان اوراق واریز می گردد. ناشر این اوراق شرکت واسط مالی فروردین دوم(با مسئولیت محدود) بوده و عرضه آن از طریق شرکت فرابورس ایران صورت خواهد گرفت.

ابوترابی در خصوص دیگر ارکان انتشار این اوراق توضیح داد: ضامن این اوراق، شرکت سرمایه گذاری اهداف(سهامی عام) است. شرکت تامین سرمایه بانک مسکن(سهامی خاص) نیز مسئولیت بازارگردانی و تعهد پذیره نویسی این اوراق را بر عهده دارد.

وی توضیح داد: در این اوراق، شرکت واسط مالی فروردین دوم(ناشر) به وکالت از خریداران اوراق، دارایی های مبنای انتشار اوراق را که شامل یک قطعه زمین و یک باب ساختمان(هر دو واقع در تهران) می باشند از شرکت مهندسی و ساختمانی صبا نفت(بانی) خریداری نموده و سپس آنها را بصورت اجاره به شرط تملیک به وی واگذار می نماید.

تاکنون، هفت مورد تامین مالی در حوزه صنعت نفت و پتروشیمی از طریق انتشار انواع صکوک در بازار سرمایه صورت گرفته است که یک مورد سررسید شده و مابقی در حال معامله می باشند.

شرکت هواپیمایی ماهان(سهامی خاص) قصد دارد تا برای چهارمین بار از طریق انتشار اوراق مالی اسلامی در بازار سرمایه اقدام به تامین مالی نماید.

مدیر عامل شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه خبر داد: سازمان بورس و اوراق بهادار، موافقت اصولی عرضه عمومی صکوک منفعت شرکت هواپیمایی ماهان (سهامی خاص) را به ارزش هزار میلیارد ریال جهت تأمین سرمایه در گردش مورد نیاز این شرکت صادر نمود.

به گزارش شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه، غلامرضا ابوترابی در خصوص منافع مبنای انتشار این اوراق توضیح داد: در این اوراق، منافع آتی حاصل از قراردادهای اجاره (فول چارتر) خطوط هوایی تهران- کیش- تهران و تهران- مشهد- تهران به مدت 4 سال به شرکت واسط مالی خرداد یکم به وکالت از خریداران اوراق واگذار می گردد.

وی افزود: نرخ معین این اوراق 16 درصد و پرداخت های دوره ای انها هر سه ماه یکبار می باشد. ناشر این اوراق شرکت واسط مالی خرداد یکم(با مسئولیت محدود) بوده و عرضه آن از طریق شرکت فرابورس ایران صورت خواهد گرفت.

ابوترابی در خصوص دیگر ارکان انتشار این اوراق توضیح داد: ضامن این اوراق، بانک گردشگری(سهامی عام) است. شرکت تأمین سرمایه نوین(سهامی خاص) نیز مسئولیت بازار گردانی و تعهد پذیره نویسی این اوراق را بر عهده دارد. موسسه حسابرسی تدوین و همکاران(حسابدار رسمی)، امین این اوراق و عامل پرداخت همچون دیگر انتشارهای صکوک، شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه می باشد.

وی خاطر نشان کرد: شرکت هواپیمایی ماهان پیش از این سه بار از طریق انتشار صکوک اجاره در بازار سرمایه مجموعاً بالغ بر 330 میلیارد تومان تامین مالی شده که دو مورد از آنها با نمادها "ماهان" و "ماهان2" سررسید شده و دیگری با نماد "ماهان99" در بازار فرابورس در حال معامله می باشد.

اوراق منفعت از جمله ابزارهای نوین تامین مالی در بازار بدهی است. این اوراق به پشتوانه درآمدهایی که بانی در آینده بدست می آورد منتشر می شود؛ مثل درآمدهای حاصل از هتل داری، یا اجاره فضاهای تبلیغاتی. در حقیقت صکوک منفعت به توسعه بخش خدمات و توسعه کمی و کیفی بازار سرمایه اسلامی کمک می کند.

وزارت امور اقتصادی و دارایی به منظور تسویه اصل و سود اوراق سررسید شده سال 1396 (موضوع بند(ح) تبصره (5) قانون بودجه سال 1396 کل کشور) اولین صکوک منفعت در بازار سرمایه ایران را به ارزش 30 هزار میلیارد ریال منتشر می کند.

به گزارش روابط عمومی شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه، غلامرضا ابوترابی با اعلام خبر فوق افزود: این اولین مورد عملیاتی انتشار صکوک منفعت در بازار سرمایه ایران می باشد که طی آن دولت از طریق شرکت واسط مالی شهریور چهارم(با مسئولیت محدود) به میزان 30 هزار میلیارد ریال تامین مالی خواهد شد.

مدیرعامل شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه گفت: بر اساس ماده 27 قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران، این اوراق معاف از ثبت نزد سازمان بورس و اوراق بهادار می باشد.

وی در خصوص صکوک منفعت دولت توضیح داد: ارزش منافع مبنای انتشار در این اوراق برابر است با 51 هزار میلیارد ریال و این منافع عبارتند از: 100 درصد سود ویژه سهم دولت در شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران، 100 درصد سود ویژه سهم دولت در شرکت سهامی ارتباطات زیر ساخت و 78 درصد سود ویژه سهم دولت در شرکت ملی گاز ایران-(مادر تخصصی).

وی اضافه نمود، 18 هزار میلیارد ریال از این اوراق دارای متعهد پذیره نویسی به این شرح می باشد: بانک سامان 10 هزار میلیارد ریال، تامین سرمایه بانک مسکن 5 هزار میلیارد ریال و تامین سرمایه لوتوس پارسیان 3 هزار میلیارد ریال و در صورت عدم فروش کامل اوراق تا سقف انتشار یعنی 30 هزار میلیارد ریال، نسبت منفعت سرمایه گذاران از سود ویژه سهم دولت به میزان اوراق فروش رفته تعدیل خواهد شد. ضمن آنکه این اوراق فاقد بازارگردان می باشد.

ابوترابی ادامه داد: عمر این اوراق سه سال و نیم و سود علی الحساب آن 20 درصد است که هر شش ماه یک بار توسط عامل پرداخت یعنی شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه به حساب دارندگان اوراق واریز می گردد و سازمان برنامه و بودجه کل کشور بازپرداخت اصل و سود این اوراق را ضمانت نموده است.

وی اظهار داشت: این اوراق به شیوه حراج به مدت 2 روز کاری در بازار ابزارهای نوین مالی شرکت فرابورس ایران منتشر خواهد شد.

لازم به ذکر است که، ورق منفعت سند مالی بهاداری است که بیانگر مالکیت دارنده آن بر مقدار معین خدمات یا منافع آینده از یک دارایی بادوام است که در ازای پرداخت مبلغ معینی، به وی منتقل شده است؛ مانند گواهی حق اقامت در هتل معین برای روز معین، حق استفاده از خدمات آموزشی دانشگاه برای ترم یا سال معین، حق استفاده از یک ساعت پرواز برای مقصد معین و حق استفاده از خدمات حج یا عمره برای سال معین.

حوزه های مهم مصوبات این کمیته شامل موارد ذیل می شود:

1. انواع اوراق بهادار اسلامی(صکوک): شامل اوراق اجاره، مرابحه، استصناع، جعاله و سایر انواع صکوک

2. بررسی انواع قراردادهای مشتقه: شامل قراردادهای آتی و اختیار معامله

3. بررسی ابعاد فقهی صندوق ها و سایر نهادها: شامل صندوق های سرمایه گذاری، زمین و ساختمان و پروژه

4. بررسی انواع قراردادها: شامل خرید اعتباری سهام، فروش استقراضی سهام، سلف موازی و سایر قراردادها

به گزارش روابط عمومی شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه، در سال 2017 مجموعاً 97.9 میلیارد دلار تامین مالی از طریق ابزارهای مالی اسلامی در جهان صورت گرفته است.

بازار صکوک جهانی در سال گذشته عملکرد چشمگیری داشت اما تکرار آن برای سال آتی در هاله ای از ابهام است. بر اساس گزارش موسسه استاندارد اند پورز، حجم صکوک منتشره در جهان در سال 2017 با افزایش 45.3 درصدی نسبت به 67.4 میلیارد دلار سال 2016 به 97.9 میلیارد دلار رسید که در این بین، کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس نقش بسزایی داشتند.

در سال 2017 شاهد انتشارهای عظیمی توسط کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس بودیم بطوریکه 46 درصد از حجم کل صکوک منتشره در جهان را به خود اختصاص دادند؛ بطور مثال، بزرگترین انتشار صکوک با حجم 9 میلیارد دلار که توسط عربستان سعودی صورت پذیرفت. بازار صکوک، کشورهای غیر مسلمانی نظیر هنگ کنگ را به خود جذب کرده است که در سال 2017 برای سومین بار اوراق مالی اسلامی منتشر نمود. از سوی دیگر برخی کشورها نظیر نیجریه برای اولین بار صکوک منتشر کردند. همچنین خبرها حاکی از آن است که مراکش و تونس نیز برای اولین بار در سال 2018 وارد این بازار خواهند شد و انگلستان نیز پس از سررسید شدن صکوک منتشره پیشین خود قصد دارد مجدداً در سال 2019 از طریق این ابزارها اقدام به تامین مالی بنماید.

با این حال، موسسه اس اند پی پیش بینی کرده است که با توجه به افزایش ریسک های ژئوپولیتیکی در کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و روند کند استاندارد سازی محصولات صکوک، حجم کل صکوک منتشره در جهان در سال 2018 نسبت به سال گذشته کاهش داشته باشد و به 70 تا 80 میلیارد دلار برسد.

در این ماه هشت مورد اسناد خزانه و سه اوراق موازی سلف استاندارد و یک صکوک اجاره (گل گهر) مجموعاً به ارزش 124.374 میلیارد ریال منتشر شد. اوراق خزانه اسلامی در نماد سخاب5 به ارزش 7.020 میلیارد ریال سررسید شد. همچنین مانده اوراق بدهی منتشره در پایان بهمن ماه 96 به 508.554 میلیارد ریال رسید.

ارزش بازار سهام در بورس تهران و فرابورس ایران به مقدار 5.270.406 میلیارد ریال رسید که نسبت به ماه قبل 1.5 درصد افزایش داشته است.

حجم معاملات در بازار اول بورس اوراق بهادار تهران در پایان معاملات بهمن‌ماه 96 با کاهش 8 درصدی همراه بوده است. این در حالی است که در پایان این ماه حجم معاملات در بازار دوم بورس اوراق بهادار تهران با 5.51 درصد افزایش نسبت به ماه قبل به 7.264.378 هزار سهم رسیده است.

شاخص های کل بورس تهران و فرابورس ایران در پایان بهمن‌ماه 96 به ترتیب برابر 98.149 و 1098 واحد هستند که به ترتیب 0.68- و 1.36 درصد تغییر را نسبت به ماه قبل نشان می دهند.

ارزش معاملات اشخاص حقوقی از کل ارزش معاملات انجام‌شده در بهمن ماه 96، با 15 درصد رشد نسبت به دی ماه 96 به 74.539 میلیارد ریال رسید. این در حالی است که ارزش معاملات اشخاص حقیقی در پایان این ماه 9 درصد کاهش داشته است.

اندونزی اولین صکوک سبز دولتی را به ارزش 1.25 میلیارد دلار منتشر نمود.

به گزارش روابط عمومی شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه به نقل از رویترز، اندونزی به عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان گازهای گلخانه ای در جهان، جمعه گذشته مبلغ 1.25 میلیارد دلار صکوک سبز بین المللی منتشر نمود و نظر سرمایه گذاران دوستدار محیط زیست را به خود جلب کرد. این اوراق 5 ساله و با نرخ سود 3.75 درصد می باشد.

پذیره نویسان این اوراق عبارتند از: بانک CIMB تایلند، بانک Citigroup آمریکا، بانک اسلامی دوبی، بانک HSBC و بانک اسلامی ابوظبی.

به گفته رئیس اداره تامین اعتبارات و مدیریت ریسک وزارت مالی اندونزی، عواید حاصل از انتشار این اوراق صرف تامین مالی پروژه هایی در حوزه های: انرژی های تجدید پذیر، گردشگری سبز و مدیریت پسماندها خواهد شد.

اندونزی همزمان با این انتشار، صکوک دیگری(غیر سبز) با حجم 1.75 میلیارد دلار، با سررسید 10 ساله و نرخ سود 4.4 درصد منتشر نمود.

حجم کل اوراق قرضه سبز منتشره در جهان در سال گذشته 155.5 میلیارد دلار بود اما در این میان حضور دولت ها بسیار کم رنگ بود، جایی که عواید حاصل از انتشار اوراق صرف پروژه های دوستدار محیط زیست می شود.

با توجه به آتش سوزی‌های وسیعی که هر چند وقت یکبار در جنگل های اندوزی رخ می دهد و در پی آن از بین رفتن زمین های زراعی، انتشار گازهای گلخانه ای در این کشور بسیار بالا است و دولت اندونزی متعهد شده است که انتشار این گازها را تا سال 2030 حد اقل 29 درصد کاهش دهد.

همچنین اندونزی قصد دارد تا میزان استفاده از سوخت های فسیلی جهت تولید برق را در این کشور کاهش دهد و با توسعه نیروگاه های بادی تا سال 2025 حد اقل یک چهارم(حدود 1800 مگاوات) از انرژی مورد نیاز خود را از این طریق تامین نماید.

لازم به ذکر است که پیش از این در آسیا، شرکت هایی در کشورهای مالزی، چین و هند اقدام به تامین مالی پروژه های دوستدار محیط زیست از طریق انتشار اوراق سبز نموده اند؛ اما تا قبل از اندونزی هیچ دولتی در آسیا اقدام به انتشار چنین اوراقی نکرده است.

مجوز تأمین مالی شرکت ایران خودرو (سهامی عام)، از طریق انتشار صکوک مرابحه به مبلغ 7 هزار میلیارد ریال صادر شد.

غلامرضا ابوترابی، مدیر عامل شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه با اعلام خبر فوق افزود: با صدور مجوز سازمان بورس و اوراق بهادار، صکوک مرابحه شرکت ایران خودرو (سهامی عام) از طریق شرکت بورس اوراق بهادار تهران پذیره نویسی خواهد شد.

وی توضیح داد: این اوراق 4 ساله، با نام و با نرخ سود 18 درصد می باشد که اقساط مربوطه هر سه ماه یک بار توسط شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه به عنوان عامل پرداخت به حساب دارندگان اوراق واریز می گردد. ناشر این اوراق شرکت واسط مالی آذر سوم(با مسئولیت محدود) بوده و عرضه آن از طریق شرکت بورس اوراق بهادار تهران به مدت پنج روز کاری صورت خواهد گرفت.

ابوترابی در خصوص دیگر ارکان انتشار این اوراق اظهار داشت: ضامن این اوراق، بانک ملت(سهامی عام) است. مسئولیت پذیره نویسی و بازارگردانی این اوراق بر عهده سندیکایی متشکل از شرکت‌های تامین سرمایه بانک ملت(سهامی خاص)، تامین سرمایه لوتوس پارسیان(سهامی خاص) و تامین سرمایه امید(سهامی خاص) می باشد. پذیره نویسی و بازارگردانی 3500 میلیارد ریال از این اوراق بر عهده شرکت تامین سرمایه بانک ملت، 2500 میلیارد ریال بر عهده شرکت تامین سرمایه لوتوس پارسیان و هزار میلیارد ریال مابقی بر عهده تامین سرمایه امید می باشد.

وی تصریح کرد: در این اوراق، شرکت واسط مالی آذر سوم(ناشر) به وکالت از طرف خریداران اوراق، با منابع حاصل از انتشار صکوک مرابحه، قطعات و مجموعه های مورد نیاز شرکت ایران خودرو برای تولید خودرو را نقداً از طریق شرکت طراحی، مهندسی و تأمین قطعات ایران خودرو(حق العمل کار) از فروشندگان خریداری خواهد نمود و سپس این قطعات و مجموعه ها را به صورت اقساطی به بانی خواهد فروخت و بانی متعهد می شود که در سررسيدهای سه ماهه، اقساط اوراق را از طريق شرکت ناشر و شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه به دارندگان اوراق پرداخت نماید.

ابوترابی خاطر نشان کرد: صکوک 7 هزار میلیارد ریالی ایران خودرو بزرگ ترین انتشار صکوک غیر دولتی در بازار سرمایه خواهد بود. پیش از این، رکورد بزرگ ترین انتشار صکوک غیر دولتی متعلق به شرکت ایرانی تولید اتومبیل (سایپا) بود که در آبان ماه سال گذشته 5 هزار میلیارد ریال از طریق انتشار صکوک مرابحه در بازار سرمایه تامین مالی شد.