مالزی کماکان پیشتازی خود را در بازار جهانی صکوک در سال 2020 حفظ نمود. سهم مالزی از صکوک در حال معامله در جهان 45.1 درصد بوده و عربستان سعودی با 24.6 درصد در جایگاه دوم ایستاده است. افزایش انتشارهای صکوک توسط شرکت‌های خصوصی در جهان منجر به افزایش حجم کل صکوک منتشره در سال 2020 شد که سهم مالزی از آن 45.4 درصد بود.

بازار داخلی صکوک مالزی همچنان به عنوان بستری مهم و جذاب برای نهادهای دولتی و خصوصی این کشور به منظور تامین منابع مالی بلند مدت به شمار می‌آید. در نیم سال اول 2020، حجم کل صکوک منتشره دولتی و خصوصی مالزی به 114.07 میلیارد رینگیت رسید که 61.06 درصد از کل انتشارهای اوراق بدهی این کشور را در بر می‌گرفت و در مقایسه با 136.95 میلیارد رینگیت دوره مشابه در سال 2019 به دلیل همه‌گیری ویروس کرونا اندکی کاهش داشت. حجم کل صکوک در حال معامله در مقایسه با 918.46 میلیارد رینگیت نیم سال اول 2019 به 977.46 میلیارد رینگیت یا 62.69 درصد از کل اوراق بدهی منتشره این کشور رسید. با توجه به اینکه در کشور مالزی هم اوراق قرضه و هم اوراق مالی اسلامی (صکوک) منتشر و معامله می‌شوند، اما آمارها حاکی از آن است که ناشرین مالزیایی بیشتر تمایل به تامین مالی از طریق انتشار صکوک داشته‌اند به‌طوری که در شش ماهه اول سال میلادی گذشته 72.23 درصد از اوراق بدهی منتشره توسط شرکت‌های خصوصی مالزیایی در قالب صکوک بوده و سهم صکوک در حال معامله در بازار بدهی این کشور طی این دوره 79.92 درصد بوده است. در پایان سال 2020 حجم صکوک و اوراق قرضه در حال معامله شرکت‌های خصوصی مالزی به ترتیب به 593.43 و 138.96 میلیارد رینگیت رسید که نشانگر سهم 81.03 درصدی اوراق مالی اسلامی از اوراق بدهی در حال معامله بخش خصوصی این کشور می‌باشد.

در سال 2020 حجم کل صکوک و اوراق قرضه منتشر شده توسط بخش خصوصی مالزی به ترتیب برابر با 76.97 و 27.6 میلیارد رینگیت بود. تا پایان نوامبر 2020 مجموع کل صکوک در حال معامله بخش خصوصی و دولتی مالزی به 1015.47 میلیارد رینگیت (63.16 درصد از کل اوراق بدهی در حال معامله) رسید و این درحالی بود که حجم کل صکوک منتشره توسط بخش خصوصی و دولتی این کشور در سال 2020 برابر با 211.55 میلیارد رینگیت بود.

بازار صکوک مالزی انواع متنوعی از ابزارهای مالی اسلامی را در قالب عقدهای گوناگون نظیر مرابحه، مضاربه، مشارکت، وکالت، اجاره و یا ترکیبی از آنها در اختیار ناشرین بخش دولتی و خصوصی قرار می‌دهد. ساختارهای صکوک توسط فعالیت‌های اقتصادی واقعی پشتیبانی می‌شوند و قابلیت جذب طیف وسیعی از سرمایه‌گذاران اعم از مسلمان و غیر مسلمان و همچنین سرمایه‌گذاران خارجی را دارا می‌باشند. تعداد فزاینده‌ای از ناشرین از جمله شرکت‌های خارجی نیز از ظرفیت بازار سرمایه اسلامی مالزی جهت انتشار اوراق تجاری کوتاه مدت به منظور تامین نیازهای مالی جاری خود استفاده می‌کنند.

کمیسیون اوراق بهادار مالزی در راستای تقویت تامین مالی در حوزه SRI، چارچوب صکوک سرمایه‌گذاری پایدار و مسئولیت‌پذیر(Sustainable and Responsible Investment Sukuk) خود را که اولین بار در سال 2014 معرفی شده بود، مورد بازنگری قرار داد. در چارچوب اصلاح شده به منظور ایجاد تنوع و نو آوری بیشتر در حوزه سرمایه‌گذاری‌های پایدار، دامنۀ پروژه‌های واجد شرایط صکوک SRI افزایش یافته است. هدف از راه اندازی نقشه راه سرمایه‌گذاری‌های پایدار و مسئولیت پذیر برای بازار سرمایه مالزی در سال 2019 ایجاد اکوسیستم تسهیل کنندۀ این نوع سرمایه‌گذاری‌ها و ترسیم نقش بازار سرمایه مالزی در پیشبرد اهداف توسعه پایدار این کشور بود. به‌طوری که تا دسامبر 2020 مجموعاً 5.4 میلیارد رینگیت صکوک SRI تحت چارچوب سرمایه‌گذاری پایدار و مسئولیت‌پذیر در مالزی منتشر شده که 58 درصد(3.1 میلیارد رینگیت) آن تحت استانداردهای آسه‌آن نیز به رسمیت شناخته شده‌است.

کمیسیون اوراق بهادار مالزی به منظور ایجاد رونق بیشتر در حوزه سرمایه‌گذاری‌ها و تامین مالی‌های پایدار و تشویق ناشرین به این موضوع، طرح اهدای کمک‌های مالی بلاعوض دولتی به صکوک سرمایه‌گذاری پایدار که در سال 2018 به منظور تسهیل این نوع سرمایه‌گذاری‌ها و کمک به توسعه کشور مالزی تصویب شده بود و فقط شامل صکوک سبز می‌شد را در ژانویه 2021 توسعه و تغییر نام داد؛ به‌طوری که این طرح تحت عنوان "اهدای کمک‌های مالی بلاعوض دولتی به صکوک و اوراق قرضه سرمایه‌گذاری پایدار و مسئولیت‌پذیر" در حال حاضر در بر گیرندۀ تمام اوراق مالی اسلامی منتشره تحت چارچوب صکوک SRI یا اوراق قرضه منتشره تحت استانداردهای اوراق قرضه سبز، اجتماعی و پایدار آسه‌آن می‌باشد.

این مصوبه در بودجه سال 2021 مالزی منعکس شده و بر اساس آن، درآمدهای ناشرینی که صکوک یا اوراق قرضه تحت استاندارهای سبز، اجتماعی و پایدار مالزی منتشر می‌کنند و کمک های مالی بلاعوض دولتی به صکوک و اوراق قرضه سرمایه‌گذاری پایدار و مسئولیت‌پذیر را دریافت می‌کنند، تا سال 2025 معاف از مالیات می‌باشد. ضمناً تخفیف مالیاتی موجود در خصوص هزینه‌های صکوک SRI مورد تایید کمیسیون اوراق بهادار مالزی تا سال 2023 تمدید شده‌است. ناشرین واجد شرایط طرح اهدای کمک‌های مالی بلاعوض دولتی به صکوک و اوراق قرضه SRI می‌توانند از این طرح، جهت پرداخت حداکثر 90 درصد از هزینه‌های مرتبط با صکوک SRI خود تا سقف 300 هزار رینگیت مالزی برای هر بار انتشار اوراق SRI منتفع شوند.

یکی دیگر از اقدامات نوآورانه مالزی در سال 2020 انتشار اولین صکوک دیجیتال در راستای ریکاوری اقتصادی و کاهش آثار بیماری همه‌گیر کرونا در این کشور بود. این اوراق در سپتامبر 2020 توسط دولت مالزی با حجم 666 میلیون رینگیت برای سرمایه‌گذاران خرد و شرکت‌های خصوصی عرضه شد؛ که فرایند خرید آن کاملاً از طریق شبکه اینترنت بانک و موبایل بانک این کشور صورت پذیرفت و با استقبال سرمایه‌گذاران با ثبت سفارش چند برابری نسبت به اوراق عرضه شده روبرو شد. این اوراق با شعار "همبستگی ملی" تحت عقد مرابحه، 2 ساله با نرخ سالیانه 2 درصد، غیر قابل معامله و انتقال به غیر منتشر شد و نکته حائز اهمیت آن، گنجاندن گزینه هبه مبلغ اصل اوراق بطور کامل یا بخشی از آن در سررسید در بخش خرید آنلاین بود که متقاضیان می‌توانستند در صورت تمایل به هنگام ثبت سفارش، آن را فعال نمایند و دولت مالزی برای آن دسته از خریداران اوراق که این گزینه را فعال نمودند مشوق‌های مالیاتی ویژه‌ای در نظر گرفت.

*مسعود زهره وندی کارشناس مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه