مقدمه
(لینک دانلود در انتهای مطلب) بازارهای مالی وظيفه پشتیبانی از بخش واقعی اقتصاد را بر عهده دارند تا شرایط لازم جهت توسعه و رشد پايدار اقتصادی را فراهم نمايند. در تقسیمبندی بازارهای مالی میتوان به دو بازارپول و سرمایه اشاره نمود. در ذیل به تعریف مختصر دو بازار مذکور میپردازیم.
بازار پول: بازاری برای دادوستد پول و دیگر داراییهای مالی جانشین نزدیک پول است که سررسید کمتر از یکسال دارند.
بازار سرمایه: بازاری است که ابزارهای مالی بلند مدت با سررسید بیش از یکسال در آن مورد معامله قرار میگیرد.
سازمانها، شرکتها و مؤسسات جهت تأسیس، تجهیز و یا گسترش فعالیتهای خود، نیازمند منابع مالی میباشند که در بازارهای مالی متعارف این نیاز از طریق انتشار اوراق قرضه مرتفع میگردد. اوراق قرضه مبتی بر قرض با بهره است که از دیدگاه اسلام ربا و حرام بوده، و از این رو نمیتوان در کشورهای اسلامی از این اوراق جهت تأمین مالی استفاده کرد.
اندیشمندان مسلمان با توجه به اهمیت تأمین مالی شرکتها از روشهای اسلامی، ابتدا به ایجاد نظام بانکداری اسلامی و سپس به فکر طراحی بازار سرمایه اسلامی افتادند. در این میان نقش ابزارهای مالی اسلامی یا صُکوک در نظام تأمین مالی اسلامی بسیار برجسته است.
تعریف ابزارهای مالی اسلامی (صُکوک)
ابزارهای مالی اسلامی (صُکوک)، اوراق بهادار با ارزش مالی یکسان و قابل معامله در بازارهای مالی هستند که بر پایهی یکی از قراردادهای مورد تأیید اسلام طراحی شدهاند و دارندگان اوراق به صورت مشاع مالک یک یا مجموعهای از داراییها و منافع حاصل از آنها میباشند.
صُکوک جمع صِک به معنای سند و سفته است و مُعَرَّب واژهی چک در فارسی است. اعراب این واژه را توسعه داده بر کلیهی انواع حوالجات، تعهدات و اسناد مالی بکار بردند.
تفاوت ابزارهای مالی اسلامی (صُکوک) با اوراق قرضه (اوراق ربوی با درآمد ثابت)
1- صُکوک بیانگر مالکیت یک دارایی مشخص است در حالی که اوراق قرضه فقط حاکی از تعهد بدهی هستند. یعنی رابطهی بین صادرکننده و خریدار اوراق قرضه رابطه وامدهنده و وامگیرنده است که نرخ بهرهی وام هم ثابت است و این همان رباست.
2- دارایی موضوع انتشار اوراق صُکوک از نظر شرعی باید مجاز و صحیح باشد. در حالیکه در اوراق قرضه داراییهایی که از نظر اسلام پذیرفته نیست نیز میتواند پشتوانه اوراق قرار بگیرد.
3- اعتبار اوراق قرضه به اعتبار صادرکننده یا ناشر آن وابسته است و با آن سنجیده میشود در حالی که اعتبار صُکوک به ناشر بستگی ندارد بلکه به ارزش دارایی پشتوانه بستگی دارد.
4- فروش صُکوک در بازار ثانویه، فروش مالکیت یک دارایی است اما فروش اوراق قرضه فروش بدهی است.
5- در صُکوک امکان افزایش اصل دارایی و در نتیجه ارزش خود ورقه صُکوک وجود دارد در حالیکه اصل بدهی در اوراق قرضه قابلیت افزایش ندارد.
مزایای استفاده از ابزارهای مالی اسلامی (صُکوک)
صُکوک دارای مزیتهای متعددی بوده و به عقیده برخی صاحب نظران، این نوع اوراق بهادار اسلامی پُل ارتباطی بین دو بازار پول و سرمایه بهشمار میرود. برخی از عمده مزایای صکوک به شرح زیر میباشد....