تامین مالی از طریق اوراق منفعت در بازار بدهی ایران
سرمایه بهعنوان یکی از اصلیترین منابع اقتصادی شناخته میشود و چگونگی تأمین آن برای پیشبرد اهداف در پروژههای اقتصادی صنایع و شرکتها، اهمیت بسیار زیادی دارد. در نظام مالی متعارف، روشهای متنوعی مانند انتشار اوراق قرضه برای تأمین منابع مالی موردنیاز وجود دارد، با این حال در نظام مالی اسلامی بهدلیل خاصیت ربوی بودن این روشهای تأمین مالی، استفاده از آنها به همان نحوی که در نظام مالی متعارف رایج است، غیرممکن میباشد. پژوهشگران حوزه مالی اسلامی با استفاده از نوآوریهای خود، درصدد طراحی ابزارهای نوین تأمین مالی اسلامی بودهاند. اوراق منفعت بهعنوان یکی از انواع اوراق بهادار، در کنار سایر صکوک همچون اوراق اجاره، اوراق مشارکت و ... قرار میگیرد که در سالهای گذشته وارد ادبیات مالی اسلامی ایران شده است. امروزه از جمله مهمترین مسئلههای موجود در شرکتهای سهامی عام و خاص و همچنین دولت، تأمین منابع مالی موردنیاز جهت پیشبرد پروژههای اقتصادی در حوزه تحقیق و توسعه یا پرداخت بدهیهای آنها است. تا به امروز، پژوهشهای انجامشده حول این اوراق، عمدتاً در جهت معرفی، شناخت و بررسی ریسکهای موجود و نیز شناخت ارکان انتشار این اوراق بوده است و پژوهشی کاربردی راجع به انواع روشهای تأمین مالی از طریق انتشار اوراق مذکور برای شرکتهای سهامی عام و خاص، از طریق مرور روشهای انتشار این اوراق به همراه تحلیل آماری آنها انجام نشده است. در این پژوهش، ضمن ارائه تعریفی از اوراق منفعت و معرفی انواع آن، همچنین تشریح ارکان و مدل عملیاتی انتشار اوراق مذکور، به تحلیل آماری ۱۵ تجربهی انتشار اوراق منفعت در بازار بدهی فرابورس ایران پرداخته شده است. نتایج حاکی از آن است که دولت بیشترین سابقه را در انتشار اوراق منفعت و بیشترین ارزش را در تأمین مالی از طریق انتشار این اوراق داشته است. در مجموع، از بین انواع پنجگانه اوراق منفعت، در ایران فقط سه نوع از آن منتشر شده است و دو نوع دیگر همچنان فاقد سابقه انتشار میباشد. طی سالهای ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹، شاهد بیشترین حجم و ارزش انتشار اوراق منفعت بودهایم، اما در سالهای ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱، موردی از انتشار اوراق مذکور گزارش نشده است. در نهایت، با مقایسه نرخ سود اوراق منتشرشده با نرخ سود سپردههای بانکی، مشخص شد که نرخ سود این اوراق همواره از نرخ سود بانکی بالاتر بوده است تا جذابیت خود را برای خریداری توسط سرمایهگذاران حفظ کند.